МОНГОЛЫН ОРЧИН ҮЕИЙН УРАН ЗОХИОЛД НҮҮДЭЛЧДИЙН СЭТГЭЛГЭЭГ ИЛЭРХИЙЛЭХ НЬ
Дорно дахины факультетийн
Монгол хэлний ангийн доцент Петрова.М.П.
mariap2001@mail.ru
Монгол хүний уламжлалт сэтгэлгээ бол нүүдэлчдийн сэтгэлгээ юм. Тэр нь монголчууд хязгааргүй уудам тал нутагт аж төрдөгтэй холбоотой юм аа.
Энэ нь Монголын орчин үеийн уран зохиолд тодорхой байр суурь эзэлсэн байна. Байгаль, цаг агаар, цаг хугацаа, орчин тойрон, амьдрал хийгэд үхэл гэх мэт ертөнцийг үзэх гүн ухааны үзлүүд нүүдэлчдийн сэтгэлгээгээр илэрхийлэгддэг.Д.Батбаяр “Нүүдэлчдийн оршихуй бол байгаль дэлхий одон ертөнцтэй зохицон орших оршил. Энэ оршил рхчлон ертөнц дээрх өвөг оршил. Амьтан ургамал, уул, ус цөм байгаль дэлхий, одот ертөнцтэй зохицон оршихыг эрмэлздэг” гэж гүн ухааны эссендээ өгүүлсэн байна.
1. Мөн XIX зууны үеийн нэрт орос, монголч эрдэмтэн А.М.Позднеев өгүүлэхдээ: бодож бясалгах нь монгол хүний сэтгэлгээнд их ойрхон байдаг. Монголчууд үргэлж байгальтай холбоотой явж ирсэн учраас хүний амьдралыг байгальтай харьцуулж үздэг.
2. Тийм учраас орчин үеийн яруу найрагт байгалийн уянга нэлээд байр суурь эзэлдэг. Мөн үргэлжилсэн үгийн зохиолд байгалийн зураглал, бас үзэгдэл байнга дүрсэлсэн байдаг….
…Гэр бол нэг талаасаа нүүдэлчдийн амьдралын салшгүй хэсэг бөгөөд орчин үеийн уран зохиолд тусгалаа олсон байна. Яруу найрагч Ц.Түмэнбаяр:
“ Үүд нь үргэлж нээлттэй гэж
Үнсий нь салхи хөндөөгүй
Орой нь цоорхой тоонотой гэж
Од харваж унаагүй
Үрийн бүүвэйнд зүүрмэглэж
Үүрийн гэгээнээр сэрж
Ассан гал нь хэвээрээ
Аралтай тэргэнд ачигдсан
Миний ардын гэр” 9 гэсэн бол бас яруу найрагч Х.Чилаажав: “Цагаан гэр мал сүрэг эх нутгийн минь чимэг”10 гэжээ.
Эндээс үзэхэд нүүдэлчдийн аж байдлын салшгүй нэг хэсэг нь эдийн соёл юм. Үүн дээр үндэслэн Монголын орчин үеийн яруу найрагч, зохиолчид зохиол бүтээлдээ нүүдэлчдийн онцлогийн маш хурц тод дүрслэлээр харуулдаг ажээ.
Энэ нь Монголын орчин үеийн уран зохиолд тодорхой байр суурь эзэлсэн байна. Байгаль, цаг агаар, цаг хугацаа, орчин тойрон, амьдрал хийгэд үхэл гэх мэт ертөнцийг үзэх гүн ухааны үзлүүд нүүдэлчдийн сэтгэлгээгээр илэрхийлэгддэг.Д.Батбаяр “Нүүдэлчдийн оршихуй бол байгаль дэлхий одон ертөнцтэй зохицон орших оршил. Энэ оршил рхчлон ертөнц дээрх өвөг оршил. Амьтан ургамал, уул, ус цөм байгаль дэлхий, одот ертөнцтэй зохицон оршихыг эрмэлздэг” гэж гүн ухааны эссендээ өгүүлсэн байна.
1. Мөн XIX зууны үеийн нэрт орос, монголч эрдэмтэн А.М.Позднеев өгүүлэхдээ: бодож бясалгах нь монгол хүний сэтгэлгээнд их ойрхон байдаг. Монголчууд үргэлж байгальтай холбоотой явж ирсэн учраас хүний амьдралыг байгальтай харьцуулж үздэг.
2. Тийм учраас орчин үеийн яруу найрагт байгалийн уянга нэлээд байр суурь эзэлдэг. Мөн үргэлжилсэн үгийн зохиолд байгалийн зураглал, бас үзэгдэл байнга дүрсэлсэн байдаг….
…Гэр бол нэг талаасаа нүүдэлчдийн амьдралын салшгүй хэсэг бөгөөд орчин үеийн уран зохиолд тусгалаа олсон байна. Яруу найрагч Ц.Түмэнбаяр:
“ Үүд нь үргэлж нээлттэй гэж
Үнсий нь салхи хөндөөгүй
Орой нь цоорхой тоонотой гэж
Од харваж унаагүй
Үрийн бүүвэйнд зүүрмэглэж
Үүрийн гэгээнээр сэрж
Ассан гал нь хэвээрээ
Аралтай тэргэнд ачигдсан
Миний ардын гэр” 9 гэсэн бол бас яруу найрагч Х.Чилаажав: “Цагаан гэр мал сүрэг эх нутгийн минь чимэг”10 гэжээ.
Эндээс үзэхэд нүүдэлчдийн аж байдлын салшгүй нэг хэсэг нь эдийн соёл юм. Үүн дээр үндэслэн Монголын орчин үеийн яруу найрагч, зохиолчид зохиол бүтээлдээ нүүдэлчдийн онцлогийн маш хурц тод дүрслэлээр харуулдаг ажээ.
1. Түмэнбаяр.Ц., Монгол гэр,- Тэнгэрийн зүүд- УБ, 2005, х35
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
0 comments:
Post a Comment